Uitstrijkje: zo gaat het in zijn werk

Een uitstrijkje is een onderzoek waarbij cellen van de baarmoedermond worden afgenomen om te controleren of er afwijkingen zijn. Dit onderzoek helpt bij het vroegtijdig opsporen van baarmoederhalskanker. Door het uitstrijkje kunnen artsen mogelijke problemen snel herkennen, wat de kans op behandeling en genezing vergroot.

In Nederland krijgen vrouwen tussen de 30 en 60 jaar elke 5 jaar een schriftelijke uitnodiging voor een uitstrijkje. Dit maakt deel uit van het bevolkingsonderzoek naar baarmoederhalskanker. Tijdens een uitstrijkje haalt de huisarts wat cellen van de baarmoedermond af. Deze cellen worden naar een laboratorium gestuurd, waar ze onder een microscoop worden bekeken om te zien of er afwijkende cellen aanwezig zijn. Als er afwijkingen worden gevonden, kunnen verdere onderzoeken of behandelingen volgen.

Dankzij het uitstrijkje is het aantal vrouwen dat jaarlijks overlijdt aan baarmoederhalskanker al flink verminderd. Het uitstrijkje is gratis als je een uitnodiging krijgt voor het bevolkingsonderzoek. Als je huisarts een uitstrijkje maakt omdat je klachten hebt, worden de kosten vaak vergoed door je ziektekostenverzekering.

Naast het uitstrijkje bij je huisarts, kan je er ook voor kiezen om een test thuis te doen. Je kan dan een uitstrijkje thuis laten opsturen en vervolgens zelf afnemen. Het is een eenvoudige manier om te controleren op eventuele afwijkingen. Een uitstrijkje is een kleine moeite, maar een belangrijke stap in het zorgen voor je gezondheid.

Je ontvangt per post een uitnodiging voor het uitstrijkje. In de uitnodiging vind je informatie over het onderzoek en een kaart die je mee moet nemen naar de huisartsenpraktijk. Op deze kaart kan je onder andere invullen wanneer je voor het laatst hebt gemenstrueerd en of je klachten hebt. Na het ontvangen van de uitnodiging kan je een afspraak maken bij je huisartsenpraktijk.

• Het uitstrijkje: het onderzoek gebeurt op een onderzoeksbank. Deze banken hebben vaak steunen voor je benen. De assistente of huisarts gebruikt een instrument om de wanden van je vagina voorzichtig uit elkaar te duwen. Daarna haalt ze met een wattenstaafje wat slijm weg en neemt ze met een borsteltje cellen van je baarmoedermond. De cellen worden op een glazen plaatje gezet en bewaard met een vloeistof, zodat ze niet uitdrogen tijdens het transport naar het laboratorium. Na het onderzoek kan je een inlegkruisje gebruiken, omdat je misschien een klein beetje bloed verliest.
• Uitstrijkje naar het laboratorium: de huisarts voorziet het uitstrijkje van je naam en geboortedatum en stuurt het samen met het formulier naar het laboratorium. De afgenomen cellen worden onder een microscoop bekeken en beoordeeld. Tussen de 3 en 5 weken ontvang je de schriftelijke uitslag thuis. Wanneer er afwijkende cellen zijn gevonden krijgt je de uitslag via de huisarts.
• De uitslag van het uitstrijkje: het laboratorium beoordeelt de cellen met behulp van een systeem. In de meeste laboratoria wordt het KOPAC-B systeem gebruikt, maar het Pap-systeem komt ook voor. De uitslag geeft aan of er afwijkingen zijn en kan eventueel verder onderzoek adviseren. Binnen 4 weken na het maken van het uitstrijkje of de zelftest ontvang je een brief met de uitslag.

Beoordeling van de zelftest:

• "Er is geen HPV gevonden": dit betekent dat je een laag risico hebt op baarmoederhalskanker. Er is geen verdere actie nodig.
• "Er is HPV gevonden": de zelftest controleert alleen op de aanwezigheid van HPV en niet op afwijkende cellen. Als HPV wordt aangetroffen, is het nog steeds nodig om een uitstrijkje te laten maken bij de huisarts om te kijken of er afwijkende cellen aanwezig zijn.

Beoordeling van het uitstrijkje

Het uitstrijkje wordt in het laboratorium getest op het Humaan Papillomavirus (HPV). Als het virus aanwezig is, worden de cellen in het uitstrijkje ook gecontroleerd op afwijkingen (Pap-score). Er zijn verschillende mogelijke uitslagen:

• Geen HPV: er is geen HPV gevonden, wat betekent dat je geen verhoogd risico hebt op baarmoederhalskanker.
• Wel HPV, geen afwijkende cellen: als HPV is aangetroffen, maar er geen afwijkende cellen zijn, kan HPV de cellen in de baarmoederhals beïnvloeden. Daarom is het belangrijk om een nieuw uitstrijkje te maken over 12 maanden. Je ontvangt dan een uitnodiging van Bevolkingsonderzoek Nederland voor dit controle-uitstrijkje bij je huisarts.
• HPV en licht afwijkende cellen: er zijn kleine veranderingen in de cellen, maar meestal is dit niet ernstig. Extra controles kunnen nodig zijn om alles in de gaten te houden.
• HPV en afwijkende cellen: er zijn veranderingen die verder onderzocht moeten worden. Dit betekent niet altijd iets ernstigs, maar de arts zal je verder uitleg geven en eventueel extra onderzoeken voorstellen.
• NIet goed te beoordelen als het uitstrijkje niet goed beoordeeld kan worden, bijvoorbeeld door te weinig cellen of te veel bloed, is een nieuw uitstrijkje nodig. Maak hiervoor ongeveer zes weken na het eerste uitstrijkje een afspraak bij de huisarts.

Afhankelijk van de afwijkende cellen krijgt het uitstrijkje een Pap-score. Deze loop van score 1 tot en met 5. De Pap-score helpt dus bij het bepalen van de ernst van de afwijkingen en of er aanvullende controles of behandelingen nodig zijn. Afhankelijk van de uitslag word je mogelijk doorverwezen door je huisarts of gynaecoloog om meer uitleg over de uitslag te krijgen. In sommige gevallen is het zo dat er verder onderzoek nodig is bij de gynaecoloog.

Heb je als tiener de HPV-vaccinatie gehad? Dan is het nog steeds belangrijk om aan het bevolkingsonderzoek voor baarmoederhalskanker mee te doen. Met de HPV-vaccinatie ben je beter beschermd tegen baarmoederhalskanker, maar het is zeker geen 100% bescherming.

Heb je vragen over het laten doen van een uitstrijkje of over de uitslag van je uitstrijkje of zelftest? Neem dan contact op met Bevolkingsonderzoek Nederland of bespreek het met je huisarts.

Disclaimer: deze blog is alleen bedoeld om nuttige informatie te geven aan onze klanten. De informatie in deze blog heeft geen therapeutische of diagnostische waarde en is niet bedoeld als vervanging voor het advies van een arts, specialist of andere professional. Heb je medische vragen? Bespreek die dan met je huisarts.