Moedervlekken: alles wat je moet weten

Moedervlekken zijn licht tot donker gekleurde, ronde vlekjes op de huid. Een moedervlek kan oppervlakkig of verheven zijn. Een verheven of bolle moedervlek ligt meer op de huid. De kleur wordt gevormd door een plaatselijke ophoping van pigmentcellen. Moedervlekken komen bij iedereen voor, ongeacht je huidtype of huidskleur.

In de huid zitten cellen die pigment maken. Door de ultraviolette stralen van de zon of zonnebank maken deze pigmentcellen een bruine kleurstof aan. Hierdoor verkleurt je huid als je in de zon hebt gezeten. Dit pigment beschermt je huid tegen de zon. De meeste pigmentcellen zijn gelijkmatig over de huid verdeeld, maar op sommige plekken zitten de pigmentcellen op een hoopje bij elkaar. Hier kan dan een plekje ontstaan dat donkerder is dan de omgevende huid, een moedervlek. Sommige moedervlekken zijn er al sinds de geboorte, andere moedervlekken ontstaan later pas.

Factoren die invloed hebben op het ontstaan van moedervlekken is een combinatie van genetische factoren en omgevingsinvloeden. Denk aan:

• Hormoonveranderingen (bijvoorbeeld tijdens de puberteit of zwangerschap).
• (Overmatige) blootstelling aan de zon en Uv-straling.
• Medicijngebruik, zoals immunosuppressiva of langdurig gebruik van hydrochloorthiazide. Deze medicatie maakt de huid gevoeliger voor schade door uv-straling.
• Erfelijke aanleg.

Er bestaan twee soorten moedervlekken: goedaardige moedervlekken (gezonde moedervlekken) en onrustige moedervlekken. Onrustige of verdachte moedervlekken kunnen in sommige gevallen uitgroeien tot kwaadaardige moedervlekken. Er kan dan huidkanker ontstaan, een zogenoemde melanoom. We zetten de meest voorkomende moedervlekken voor je op een rij:

• Kleine, egaal bruine of zwarte moedervlekken die bovenop de huid liggen. Deze moedervlekken zijn het meest gangbaar. Het risico op een melanoom is bij deze moedervlekken heel klein.
• Kleine, aangeboren bolle moedervlekken, meestal begroeid met donkere haren. De kans dat deze moedervlekken in een melanoom veranderen, is ook erg klein. Zeker als ze kleiner zijn dan 4 centimeter.
• Niet-aangeboren moedervlekken die op latere leeftijd ontstaan en vlak in de huid liggen (niet verheven). Bij deze nieuwe moedervlekken is de kans op een melanoom iets groter.
• Wratachtige moedervlekken of seborrhoïsche keratosen. Dit is een goedaardige huidgroei die vaak voorkomt bij volwassenen en oudere mensen. Hoewel deze wratachtige moedervlekken op het eerste gezicht misschien onrustig lijken, is deze huidafwijkingen vaak onschuldig.
• Rode moedervlekken of seniele angiomen. Deze rode vlekjes, ook wel kersenangiomen genoemd, zijn kleine, goedaardige vasculaire huidlaesies die voornamelijk voorkomen bij oudere volwassenen. Deze huidafwijkingen ontstaan door een overmatige groei van bloedvaten en worden gekenmerkt door de rode of paarse kleur. Deze kleine rode vlekken worden nooit kwaadaardig, maar kunnen in de loop van de jaren wel toenemen. Daarnaast kunnen moedervlekken rood kleuren bij wrijving langs kleding of door krabben. Dit kan (mits er geen andere opvallende veranderingen zijn) verder geen kwaad.
• Vlak in de huid liggende, wisselend gekleurde moedervlekken. Dit worden ook wel ‘atypische moedervlekken’ genoemd. Ook deze moedervlekken hebben iets meer kans om een melanoom te vormen.
• Grote, aangeboren moedervlekken die minstens 8 centimeter groot zijn. Bij deze moedervlekken is de kans vrij groot dat zich een melanoom ontwikkelt.

Bij plotselinge veranderingen van de moedervlek, is het altijd raadzaam om je moedervlek te laten checken bij de huisarts of dermatoloog.

Soms komen moedervlekken voor met eczeem. Deze zogeheten moedervlek van Meyerson kan jeuken door de eczeemreactie en is een reden om naar je huisarts te gaan. Meestal wordt de vlek met een ontstekingsremmende zalf behandeld, waarna de moedervlek beter kan worden beoordeeld. Vaak gaat het in geval van een jeukende moedervlek om een goedaardige moedervlek.

Een zogenoemde 'halo moedervlek' wordt gekenmerkt door een pigmentloze ring rond de moedervlek. De ontkleurde ring kan heel smal zijn, maar ook wel een paar centimeter groot. Deze vlekken moeten goed beschermd worden tegen de zon. Ga daarom nooit in de felle middagzon zitten en gebruik een zonnebrand met een hoge beschermingsfactor. Halo moedervlekken komen het vaakst voor bij kinderen en jonge volwassenen. Ze zijn bijna altijd goedaardig, maar het is verstandig om ze te laten beoordelen door een arts.

Moedervlekken kunnen soms geleidelijk of juist plotseling veranderen. Ze kunnen een ander uiterlijk krijgen of klachten gaan geven. Deze klachten hoeven niet meteen te wijzen op de ontwikkeling van een melanoom. Om risico's te voorkomen, is het toch aan te raden om je moedervlek te laten controleren bij de huisarts of dermatoloog als je veranderingen waarneemt.

Laat je moedervlek controleren in de volgende situaties:

• Je moedervlek verandert van kleur. Dit kan een gehele of gedeeltelijke kleurverandering zijn. Je moedervlek wordt donkerder, lichter of krijgt meerdere kleuren.
• Je moedervlek verandert van vorm. De moedervlek wordt dikker, groter of grilliger van vorm.
• Je hebt een jeukende moedervlek, wat gepaard gaat met irritatie of pijn.
• Je hebt een bloedende moedervlek.
• Je hebt een ontstoken moedervlek.
• Je hebt een moedervlek in combinatie met eczeem.
• Je moedervlek heeft een kleurloze ring.
• Je moedervlek krijgt een rode rand.
• Je huid in de omgeving van een moedervlek wordt rood, zonder verklaring.
• Je ontdekt een korstje of zweertje op een moedervlek.
• Je maakt je zorgen over een moedervlek.

Let op: Er zijn signalen waarbij je extra voorzichtig moet zijn met (veranderende) moedervlekken. Neem daarom altijd contact op met je huisarts als je veranderingen opmerkt bij 1 of meerdere moedervlekken en:

• Je eerder een vorm van huidkanker hebt gehad.
• Je een zeer blanke, lichte huid (en licht blond of rossig haar) hebt.
• Je afweeronderdrukkende medicijnen (immunosuppressiva) gebruikt.
• Je vaak in de zon (of onder de zonnebank) ligt.
• Je veel buiten bent.
• Je veel moedervlekken tegelijkertijd ziet veranderen.
• Je moedervlekken ziet veranderen die al vanaf je geboorte aanwezig zijn.

Bij vragen of zorgen over een moedervlek is het altijd slim om deze te controleren bij de huisarts of dermatoloog.

Heb je een vraag of wil je persoonlijk advies? Kom dan langs in de dichtstbijzijnde Etos-winkel. Wat je vraag ook is, we helpen je verder.