Teken- encefalitis

Als je wordt gebeten door een teek die een virus bij zich heeft, kun je tekenencefalitis krijgen. Wat zijn hier precies de symptomen voor? En hoe kun je tekenbeten voorkomen? In dit artikel vertellen we je er alles over.

Wat is tekenencefalitis?

Een teek is een spinachtige parasiet die zich voedt met bloed van mensen en dieren. De teek bijt zich vast in het lichaam van een mens of dier en zuigt zich binnen ongeveer 24 uur vol bloed.

In bepaalde gebieden van Europa en Azië komen teken voor die besmet zijn met een virus en dit kunnen overdragen op mensen. Deze virussen kunnen bij de mens Früh-Sommer meningo-encefalitis (FSME) en Russian spring-summer encefalitis (RSSE) veroorzaken. Beide ziekten worden vaak tekenencefalitis genoemd.

Wat zijn de symptomen van tekenencefalitis?

Eerste verschijnselen

De eerste verschijnselen ontstaan gemiddeld één tot twee weken na de beet. De beet wordt vaak niet opgemerkt, zodat eventuele ziekteverschijnselen het eerste teken is. De eerste verschijnselen lijken op griep. De klachten nemen na een aantal dagen af en verdwijnen dan.

Latere verschijnselen

Bij een klein aantal mensen ontstaat binnen drie weken een tweede ziekteperiode. Deze begint vaak met:

• Koorts
• Gevolgd door hoofdpijn
• Nekstijfheid
• Soms braken
• Soms treden verlammingsverschijnselen op

De Europese variant verloopt milder dan de Russische/Oosterse variant.

Hoe ontstaat tekenencefalitis?

Een teek maakt in zijn leven een aantal ontwikkelingsfasen door. Voor het overgaan van de ene fase in de volgende heeft de teek bloed nodig. Vanuit zijn verblijfplaats springt hij op een geschikte voorbijganger. Dit kunnen mensen en dieren zijn. Met zijn mondhoeken kan hij zich vastbijten in je huid en laat pas los wanneer hij voldoende bloed heeft gezogen.

Sommige teken zijn helaas geïnfecteerd met een virus. Dit virus wordt vaak al direct bij de beet overgedragen. In Europa komen besmette teken (met het FSME virus) in veel vakantiegebieden voor, zoals Scandinavië, Duitsland, Frankrijk, Zwitserland, Oostenrijk en Tsjechië. In Rusland en in Azië komen teken voor die besmet zijn met het RSSE virus. In deze gebieden worden mensen tegen de ziekte gevaccineerd. In Nederland zijn geen teken gevonden die besmet zijn met het FSME of RSSE virus.

Wanneer moet je naar de huisarts?

Het is verstandig om contact op te nemen met je huisartsenpraktijk, als je een tekenbeet hebt (gehad) en als:

• Je de teek er zelf niet uit kunt of durft te halen
• Je op vakantie bent in het buitenland en niet weet of de teken in dat land mogelijk besmet zijn met het FSME of RSSE virus. Je kunt bij de huisarts informeren of je medicatie moet innemen die het virus in het lichaam onschadelijk maken
• Je binnen een aantal dagen koorts krijgt
• Je hoofdpijn hebt, je nek stijf is en/of je moet braken
• Zich binnen een maand na de beet een rode kring vormt rond of in de buurt van de beet, die steeds groter wordt
• Je binnen een aantal weken tot maanden (soms jaren) na de beet last krijgt van: - problemen met het zicht, bijvoorbeeld dubbelzien - gewrichtsklachten - hartklachten - spieruitval - verlammingen - krachtsverlies - onverklaarbare pijn in de spieren of ledematen Je andere verschijnselen hebt waarover je je zorgen maakt.
• Deze klachten zouden kunnen wijzen op de ziekte van Lyme of tekenencefalitis. Het is altijd handig om te vermelden tegen de huisarts dat je bent gebeten door een teek en waar en wanneer dat is gebeurd.

Wat kun je zelf aan een tekenbeet doen?

De kans om de ziekte te krijgen wanneer je door een besmette teek wordt gebeten, is niet zo groot. Wordt je toch ziek, dan blijft dit vaak beperkt tot de griepachtige verschijnselen. In sommige gevallen treedt de tweede ziektefase op, die wordt gekenmerkt door stoornissen in het zenuwstelsel (neurologische symptomen).

Het FMSE virus verloopt meestal minder ernstig dan de RSSE variant. De meeste mensen genezen ook weer van deze tweede ziekteperiode. Soms blijven er restverschijnselen zichtbaar. Er bestaat helaas geen behandeling tegen tekenencefalitis. In sommige landen wordt binnen twee tot vier dagen na een tekenbeet een stof gegeven die het virus in het lichaam onschadelijk kan maken.

In landen waar de ziekte veel voorkomt, worden mensen gevaccineerd. Het vaccin is werkzaam tegen beide varianten van het virus. Vaccinatie kan ook zinvol zijn als je als reiziger voor werk een langere tijd in bosgebieden verblijft waar besmette teken voorkomen.

Ben je gebeten door een teek? Dan is het belangrijk dat je de teek zo spoedig mogelijk op de juiste manier verwijdert. Dit kun je het beste doen met een tekenpincet of een pincet met een stompe bek. Met de pincet pak je de teek net boven de kop vast en trek je hem voorzichtig met een draaiende beweging de huid uit. Probeer de teek van tevoren niet te verdoven of te doden. De mondhoeken van de teek blijven soms achter in de huid. Dit kan geen kwaad en gaat vanzelf weer uit je lichaam. Na het verwijderen van de teek desinfecteer je de huid rondom de beet, de pincet en je handen. Dit kun je doen met behulp van een desinfecterende vloeistof, zoals alcohol of jodium. Het is handig de datum van de tekenbeet ergens op te schrijven, zodat je dit bij eventuele verschijnselen nog terug kunt vinden.

De virussen worden vaak direct overgebracht. Het snel verwijderen van de teek is helaas geen garantie dat je de ziekte niet krijgt. Dit is wel het geval bij de ziekte van Lyme, die ook via teken kan worden overgebracht.

Wat kun je doen om een tekenbeet te voorkomen?

Probeer tekenbeten zoveel mogelijk te vermijden. Dat kun je doen door de typische verblijfplaatsen van teken te vermijden. Dit zijn bossen, duinen, heide, hoog gras en laag struikgewas. Bezoek je toch een gebied waar teken zouden kunnen zitten? Bescherm jezelf dan zo goed mogelijk. Hieronder hebben we een aantal manieren om je te beschermen voor je op een rijtje gezet:

1. Beschermende kleding dragen

• Broek met lange pijpen
• Shirt met lange mouwen
• Shirt in de broek stoppen
• Broekspijpen in de sokken stoppen
• Hoofddeksel dragen

2. Tekenwerend middel gebruiken

Bij de apotheek en de drogist kun je middelen kopen waarmee je jezelf kunt insmeren en je bescherming bieden tegen teken.

3. Laten vaccineren

Wanneer je op vakantie gaat naar gebieden waar je kans loopt op tekenencefalitis, kun je je hiertegen laten vaccineren. Overleg eventueel met je huisarts, travelclinic of de GGD in je regio.

Tegen de ziekte van Lyme bestaat helaas (nog) geen vaccin. Ook al houd je je aan de voorzorgsmaatregelen, kan het alsnog voorkomen dat je wordt gebeten door een teek. Onderzoek je lichaam daarom wanneer je in een gebied bent geweest waar teken aanwezig kunnen zijn. Kleed je helemaal uit en bekijk je gehele lichaam.

Heb je huisdieren of boerderijdieren? Dan is het belangrijk dat je ook je dieren regelmatig onderzoekt. Vind je een teek bij een dier, dan kun je dezelfde acties ondernemen als je bij jezelf zou doen. Daarnaast kun je altijd voor advies contact opnemen met je dierenarts.

Heb je een vraag of wil je persoonlijk advies? Kom dan langs in de dichtstbijzijnde Etos winkel. Wat je vraag ook is, we staan voor je klaar.