Insomnia (slapeloosheid): wat als je niet kan slapen?

Insomnia is een Latijns woord en het betekent letterlijk ‘geen slaap’. Het is de medische term voor slapeloosheid of in andere woorden: niet goed kunnen slapen, terwijl je wel de tijd ervoor hebt. Er is sprake van insomnia als je nachtrust langdurig verstoord is. Er zijn 2 vormen van insomnia: acute insomnia en chronische insomnia. We leggen de verschillen hieronder uit!

Acute insomnia komt veel voor en duurt meestal een paar dagen tot hooguit een paar weken. Het wordt ook wel aanpassingsinsomnia genoemd, omdat het vaak optreedt tijdens stressvolle of emotioneel heftige periodes, bijvoorbeeld bij werkdruk, relatieproblemen of het verlies van een dierbare.

Zodra de situatie of spanning afneemt, verbetert de slaap meestal vanzelf.

Chronische insomnia komt minder vaak voor, duurt langer dan een maand en heeft vaak een dieperliggende oorzaak. Denk aan:

• een medische aandoening
• medicijngebruik
• hormonale veranderingen (zoals de overgang)
• langdurige stress of een onverwerkt trauma

Bij chronische slapeloosheid is het verstandig om je huisarts te raadplegen om samen te zoeken naar een passende oplossing.

Je kan de diagnose insomnia krijgen wanneer je nachten onrustig zijn en het je dagelijks leven beïnvloedt. Herken je één of meer van deze klachten?

• Je ligt ’s avonds lang wakker voor je in slaap valt (vaak langer dan een uur)
• Je wordt ’s nachts vaak wakker en kan niet meer doorslapen
• Je bent ’s ochtends vroeg wakker en kan niet meer verder slapen

Het kan helpen om een slaapdagboek bij te houden. Daarin hou je bijvoorbeeld bij hoe laat je naar bed gaat, hoe laat je op staat en of je ‘s nachts wakker ligt. Ook kan je opschrijven hoe uitgerust je je ‘s ochtends bij het opstaan voelt en of er gedurende de dag belangrijke gebeurtenissen plaatsvinden die invloed hebben op je stressniveau. Vermoed je dat je last hebt van insomnia? Neem dan contact op met je huisarts.

Er kunnen allerlei dingen meespelen die je uit je slaap houden. We hebben de meest voorkomende voor je op een rij gezet.

Stress of spanning

Wanneer je veel aan je hoofd hebt, blijft je lichaam in een soort “aan-stand” staan. Je maakt dan stresshormonen aan die je alert en wakker houden. Dat is handig overdag, maar ’s avonds zorgt het ervoor dat je moeilijker kan ontspannen. Je merkt misschien dat je blijft piekeren, onrustig bent of dat je lijf niet “wil meewerken”.

Psychologische problemen

Slapen en je mentale gezondheid zijn sterk met elkaar verbonden. Als je somber, angstig of overprikkeld bent, kan dat je slaapritme verstoren. Andersom kan slaapgebrek je stemming ook weer negatief beïnvloeden. Zo beland je soms in een vicieuze cirkel: hoe minder je slaapt, hoe zwaarder alles voelt en hoe lastiger het wordt om tot rust te komen.

Pijn of een medische aandoening

Pijn, lichamelijke ongemakken of chronische aandoeningen kunnen ervoor zorgen dat je maar moeilijk je “fijne plek” vindt in bed. Je wordt sneller wakker, ligt vaker te draaien of komt simpelweg niet in een diepe slaap terecht. Ook milde klachten, zoals een verstopte neus, maagzuur of rusteloze benen, kunnen je slaap ongemerkt flink beïnvloeden.

Slaapapneu

Word je ’s nachts vaak wakker, heb je hoofdpijn en ben je overdag moe? Dan kan slaapapneu een rol spelen. Hierbij stopt je ademhaling even tijdens het slapen. Heb je het vermoeden dat jij (of je partner) slaapapneu heeft? Raadpleeg dan altijd je huisarts.

Restless Legs Syndrome(RLS)

Bij RLS heb je ’s avonds of ’s nachts een bijna onweerstaanbare drang om je benen te bewegen. Het kan voelen alsof je benen “niet stil kunnen liggen”: tintelend, kriebelend of onrustig. Dat maakt ontspannen in bed lastig, waardoor je moeilijker in slaap valt.

De overgang

Tijdens de overgang verandert er veel in je lichaam. Hormonale schommelingen kunnen je slaap flink beïnvloeden. Opvliegers, nachtelijk zweten of een onrustig gevoel kunnen je wakker houden of midden in de nacht wakker maken. Het is heel normaal dat je slaap in deze periode anders voelt dan je gewend bent. Met de juiste ondersteuning kan je je nachtrust vaak wel verbeteren.

Verstoord slaapritme

Een jetlag, ploegendiensten of onregelmatige bedtijden kunnen je biologische klok in de war brengen. Je lichaam weet dan niet precies wanneer het “aan” of “uit” moet staan. Daardoor kan je ’s avonds klaarwakker zijn, of juist midden in de nacht scherp worden. Het kan even duren voordat je ritme weer herstelt, maar dat lukt meestal met kleine, consistente aanpassingen.

Hogere leeftijd

Als je ouder wordt, verandert je slaap van nature. Je lichaam maakt minder melatonine aan, waardoor je slaap lichter kan worden. Je wordt sneller wakker of hebt minder diepe slaapfasen dan vroeger. Dat is een normaal onderdeel van het ouder worden, maar voelt soms vervelend. Met een vaste routine en rustgevende gewoontes kan je je nachtrust toch ondersteunen.

ADHD of autisme

Veel mensen met ADHD of autisme hebben een actieve geest die ’s avonds moeilijk “uit” gaat. Prikkels blijven langer hangen, waardoor inslapen lastiger kan zijn. Ook doorslapen of een vast ritme vinden kan een uitdaging zijn. Structuur, vaste routines en een voorspelbare avondplanning kunnen helpen om de overgang naar slaap rustiger te maken.

Slaap je te weinig of onrustig, dan merk je dat vaak meteen:

• je bent moe of prikkelbaar
• concentreren gaat moeilijk
• je hebt een slechter geheugen
• somberheid of stress

Op de lange termijn kan chronische slapeloosheid ook invloed hebben op je stemming en gezondheid. Daarom is het belangrijk om het serieus te nemen. Blijf er dus niet te lang mee rondlopen. Praat met je huisarts als slapeloosheid aanhoudt of je dagelijks functioneren beïnvloedt.

Wil je weten wat helpt bij insomnia? Deze tips kunnen helpen bij slaapproblemen!