Jodium

Wat is jodium?

Jodium is een spoorelement dat een grote rol speelt bij de aanmaak van schildklierhormonen. Deze hormonen zijn belangrijk voor een normale groei, de stofwisseling én de ontwikkeling van het zenuwstelsel. Jodium komt van nature voor in zeewater en grondwater. Hierdoor komt het terecht in producten zoals vis en zeewier. Jodium wordt daarnaast als bakkerszout aan brood toegevoegd.

Jodium moet niet verward worden met het ontsmettingsmiddel Betadine, waar povidonjodium in zit. 

Wat is kaliumjodide? 

Kaliumjodide is een wit kristallijn, anorganisch zout dat jodium levert aan het lichaam. Het is een ongevaarlijke vorm van jodium dat gemakkelijk door je lichaam kan worden opgenomen. Je vindt kaliumjodide onder andere in jodiumtabletten. 

Hoe zit het met kaliumjodide en kernrampen? 

Bij Etos krijgen we momenteel veel vragen binnen over kaliumjodidetabletten, bijvoorbeeld of het nodig is om deze in huis te halen met een oog op de situatie in Oekraïne. Kaliumjodide kan bij een kernramp namelijk de kans op schildklierkanker verkleinen. Meer weten over de inzet van kaliumjodide bij een kernongeval? Hier lees je meer over het gebruik van jodiumtabletten bij radioactiviteit. 

Waar is jodium goed voor?

Jodium:

• draagt bij aan een normale groei van kinderen 
• draagt bij aan een normaal geheugen en leervermogen 
• helpt bij het vrijmaken van energie uit voeding 
• helpt bij het gezond houden van de huid 
• ondersteunt de normale werking van de schildklier 
• draagt bij aan een normale werking van het zenuwstelsel 

Wat is een jodiumtekort? 

Als je in Nederland woont, krijg je hoogstwaarschijnlijk voldoende jodium binnen via je voeding. De kans dat je last krijgt van een jodiumtekort is daarom heel erg klein. In het zeldzame geval dat je wel een jodiumtekort hebt, zul je dat pas na een paar jaar merken. Dat komt omdat je schildklier een grote voorraad jodium opslaat voor een langere tijd. Het is dus meestal niet erg om een korte periode geen brood of vis te eten. Bovendien kun je jodium ook, al is het in mindere mate, uit andere producten halen, zoals biologische groenten, broodvervangers en zuivelproducten. 

Wat zijn de symptomen van een jodiumtekort? 

In het onwaarschijnlijke geval dat je een jodiumtekort hebt, zul na een paar jaar last gaan krijgen van de volgende symptomen: 

• een opgezwollen schildklier 
• groeiachterstand bij kinderen 
• verminderd leervermogen bij kinderen 
• dwerggroei bij kinderen  
• koude handen en voeten 
• droge huid 
• droge haren
• haaruitval 
• breekbare nagels
• heesheid 
• moeheid en lusteloosheid 
• een slecht geheugen 
• spierkrampen en -zwakte 
• opgezwollen ogen  
• opgezwollen gezicht 
• abnormale gewichtstoename 
• een verhoogd cholesterolgehalte 

Wie loopt er risico op een jodiumtekort? 

De volgende bevolkingsgroepen lopen meer risico op een jodiumtekort: 

• zwangere vrouwen 
• vegetariërs en veganisten 
• mensen die geen gejodeerd brood en zout binnenkrijgen 
• mensen die wonen in gebieden met weinig jodium in de bodem 
• mensen met een schildklierafwijking 

Wanneer moet je jodiumtabletten slikken? 

Als je risico loopt op een jodiumtekort, moet je op je jodiuminname letten. Meestal is het eten van (vervangende) jodiumproducten voldoende. Vermoed je toch een extreem jodiumtekort of -overschot? Neem dan contact op met je huisarts. Je kan namelijk niet zelf testen of je een jodiumtekort hebt. 

Jodium kan in de volgende gevallen worden voorgeschreven door artsen of de overheid: 

• bij schildklierproblemen, zoals een te snelle of te trage schildklierwerking 
• bij sporotrichose, een zeldzame schimmelinfectie 
• als er radioactief jodium in de lucht zit, bijvoorbeeld na een kernramp 

Wat doet jodium voor de schildklier?

Jodium ondersteunt de schildklier en is essentieel voor de aanmaak van schildklierhormonen. Deze hormonen spelen een grote rol tijdens de groei en de stofwisseling. Daarnaast zijn ze belangrijk voor het goed functioneren van het zenuwstelsel. In de schildklier wordt 2/3e van het in ons lichaam aanwezige jodium opgeslagen. Hier kan je vaak jaren mee vooruit. 

Als jouw schildklier te snel werkt of te langzaam werkt, kan jodium worden ingezet als onderdeel van de behandeling. Bij een te snel werkende schildklier kan een specialist in het ziekenhuis een gecontroleerde hoeveelheid radioactief jodium toedienen om te zorgen dat de schildklier geen schildklierhormoon meer aanmaakt en kleiner wordt. De radioactieve stof word vervolgens weer uitgeplast. Bij een te langzaam werkende schildklier kunnen jodiumtabletten worden voorgeschreven om het schildklierhormoon weer aan te vullen.

Wat doet jodium tegen sporotrichose? 

Jodium is ook goed in het bestrijden van sporotrichose, een zeldzame schimmelinfectie van de huid en lymfevaten. Hij wordt veroorzaakt door de schimmel sporotrichosis schenckii, die over de hele wereld in aarde, planten en tuinafval voorkomt. Als je wondjes in je huid krijgt door bijvoorbeeld te tuinieren of gekrabd te worden door katten, kan de schimmel worden overgedragen. Als de schimmel eenmaal in je huid is doorgedrongen, verspreidt hij zich via de lymfevaten, waardoor je lymfeklieren geïnfecteerd raken en opzwellen. Een arts kan dan kaliumjodide voorschrijven om de schimmelinfectie mee te behandelen.    

Wat doet jodium tegen radioactiviteit? 

Veel mensen kennen jodium als een middel dat door de overheid wordt uitgedeeld aan mensen die in de buurt wonen van een kernreactor of kerncentrale. Dat komt omdat stabiel jodium, in het onwaarschijnlijke geval van een kernramp, de schildklier kan beschermen tegen de schadelijke effecten van radioactief jodium. Het inademen van radioactief jodium kan op de lange termijn schildklierkanker veroorzaken bij jonge mensen. Door jodiumtabletten te slikken raakt de schildklier verzadigd met onschadelijk jodium, waardoor er geen plek meer is voor radioactief jodium in de schildklier. 

Let op: jodiumtabletten werken alleen tegen de opname van radioactief jodium als je ze op het juiste moment inneemt. Preventieve inname werkt dus niet en kan zelfs schadelijk zijn. De Nederlandse overheid heeft een centraal opgeslagen noodvoorraad aan jodiumtabletten die, wanneer nodig, direct te gebruiken zijn. Als jij jodiumtabletten moet slikken om je schildklier te beschermen bij een kernramp, zal je daarover een bericht krijgen van de overheid via een NL-Alert-melding op je mobiele telefoon, op de website crisis.nl en op de calamiteitenzender van je regionale radio- of televisieomroep. Voor de meest complete informatie over het slikken van jodiumtabletten bij een kernramp verwijzen we je naar de website van de Rijksoverheid. 

Waar zit jodium in?

Jodium zit van nature in zeewater en grondwater. Via deze weg komt jodium in voedingsproducten terecht zoals vis, zeewier, biologische groenten, eieren en zuivelproducten. Maar jodium is meestal maar in heel kleine mate aanwezig in voeding. Daarom wordt jodium ook toegevoegd aan producten zoals vleeswaren, ontbijtgranen en keukenzout (zoals Jozo-zout). Als er jodium in zout zit, dan moet dit op het etiket staan. Verder wordt jodium in de vorm van bakkerszout in brood en broodvervangers gestopt. 

Hoeveel jodium zit er in je voeding? 

In onderstaande tabel zie je hoeveel jodium er zit in verschillende voedingsproducten. 

Kan je te veel jodium binnenkrijgen?

Een te hoge jodiuminname kan de werking van je schildklier verstoren. Daarom is er een veilige bovengrens vastgesteld waar je je aan moet houden. Als je te veel jodium inneemt, kan je schildklier te veel schildklierhormoon aan gaan maken en opzwellen. Hierdoor kan je onder andere hees worden, moeite krijgen met slikken, hartkloppingen krijgen, je nerveus gaan voelen en gewicht verliezen, zelfs als je genoeg eetlust hebt. 

De kans dat je met een normaal voedingspatroon een jodium-overschot krijgt is echter klein. Alleen mensen die heel veel zeewier eten, kelptabletten (zeewiertabletten) slikken of jodiumtabletten innemen kunnen er last van krijgen. Bij de meeste mensen kan te veel jodium geen kwaad. Vooral mensen met een jodiumtekort of een schildklierafwijking zijn gevoelig voor een hoge jodiuminname. 

Hoeveel jodium heb je per dag nodig?

De Gezondheidsraad heeft voor jodium geen voedingsnormen bepaald. In Europa wordt wel een aanbevolen dagelijkse hoeveelheid (ADH) van 150 microgram per dag voor volwassenen aangehouden. Voor zwangere vrouwen en vrouwen die borstvoeding geven ligt dit hoger. De Europese Voedselveiligheidsraad (EFSA) heeft verder een aanvaardbare bovengrens vastgesteld van 600 microgram per dag voor volwassenen.  

De tabel hieronder geeft de aanbevolen hoeveelheid jodium per dag en de aanvaardbare bovengrens per dag per leeftijd of categorie aan. 

*Voor de wettelijke aanbevolen dagelijkse hoeveelheid en de aanvaardbare bovengrens van jodium verwijzen we je graag naar www.ivg-info.nl.

Heb je nog meer vragen?

Wil je meer weten over mineralen of over vitamines? Lees hier verder over calcium, kalium, natrium, vitamine E en vitamine B-complex.

Heb je een vraag of wil je persoonlijk advies? Kom dan langs in de dichtstbijzijnde Etos-winkel. Wat je vraag ook is, we helpen je verder.