Wat is cortisol?
Cortisol wordt ook wel het stresshormoon genoemd. Het hormoon wordt aangemaakt in de bijnieren als reactie op een angst- of stressprikkel. Het is een manier van je lichaam om snel te handelen in stressvolle situaties: cortisol kan namelijk een boost aan je energieniveau geven zodat je kunt vechten of vluchten.
Bij de meeste stressprikkels die je tegenwoordig ervaart is vechten of vluchten niet per se een optie, zoals bij een discussie, irritatie of hoge werkdruk. Hierdoor wordt de aangemaakte cortisol niet gebruikt maar stapelt het hormoon zich op in je lichaam. Het resultaat kan een te hoge cortisolwaarde in je lichaam zijn. Hierdoor kun je last krijgen van een grotere eetlust (en meer trek in koolhydraten), snelle veroudering, rusteloosheid en weinig energie.
Hoe herken je een hoge cortisolwaarde?
Als je niet lekker in je vel zit, is het logisch dat je hier iets aan wilt doen. Maar hoe weet je dat je een te hoge cortisolwaarde hebt, of dat het misschien iets anders is? Check of je één of meer van de onderstaande 11 symptomen hebt.
1. Je gaat slechter slapen
Normaal gesproken zakt je cortisolgehalte ’s nachts weer, waardoor je tot rust kunt komen. Wanneer deze waarden constant te hoog zijn, daalt je cortisolgehalte nauwelijks. Het gevolg kan zijn dat je niet in slaap kunt vallen of vaak wakker wordt.
2. Je bent vaak vermoeid
Hoewel je misschien zou denken dat cortisol je meer energie geeft, kun je jezelf hierdoor juist erg moe gaan voelen. Een hoge cortisolwaarde kan de bijnieren namelijk uitputten. Hierdoor kun je chronisch vermoeid raken.
3. Je immuunsysteem kan verzwakken
Cortisol kan ervoor zorgen dat lichaamsfuncties die niet nuttig zijn tijdens een vecht-of-vluchtreactie, op een laag pitje worden gezet. Een voorbeeld hiervan is het functioneren van het immuunsysteem. Door een hoge cortisolwaarde kan het dus zijn dat je een stuk vatbaarder bent om ziek te worden.
4. Je krijgt een buikje
De meeste receptoren voor cortisol bevinden zich in de buikstreek. Wanneer je cortisolgehalte hoog is, kan het zijn dat je daarom meer vet vasthoudt in dit gebied. Het lichaam denkt namelijk dat je deze energie hard nodig zult hebben tijdens een gevaarlijke situatie. Zelfs wanneer je gezond eet en regelmatig beweegt is het mogelijk dat je buikvet minder snel kwijtraakt als je hoge cortisolwaarden hebt.
5. Je hebt meer behoefte aan suikers
Cortisol kan bijdragen aan het herstellen van de energiebalans in het lichaam. Hierdoor kan het zijn dat je meer trek hebt in suikers. Als je te veel suiker eet, kan de bloedsuikerspiegel gaan schommelen, waardoor je steeds opnieuw behoefte aan suikers kunt hebben.
6. De bloeddruk kan veranderen
Als je lichaam cortisol voor een langere tijd opslaat, kan dit ook op de lange termijn invloed hebben op je bloeddruk.
7. Je libido is verlaagd
Cortisol kan bijdragen aan een verstoorde hormoonspiegel. Wanneer je cortisolwaarde een lange tijd verhoogd is, kan dit zorgen voor een verminderd libido.
8. Je hebt vaker last van een nerveus gevoel
Doordat je veel stresshormoon aanmaakt, kun je ook veel stress ervaren. Hierdoor kun je jezelf regelmatig overweldigd, angstig of paniekerig voelen.
9. Je hebt vaker last van negatieve stemmingen
De productie van serotonine kan door cortisol worden onderdrukt. Serotonine is de stof die je humeur regelt. Een laag serotoninegehalte kan bijdragen aan een negatieve stemming. Hierdoor kun je je zelfs depressief voelen.
10. Last van maag- en darmklachten
Je maag en darmen zijn heel gevoelig voor het stresshormoon cortisol. Wanneer je cortisolwaarde te hoog is, kun je klachten ervaren zoals misselijkheid, diarree, verstopping, buikkrampen of brandend maagzuur.
11. Last van rugklachten en hoofdpijn
De bijnieren kunnen uitgeput raken wanneer je lange tijd stress ervaart. Het is mogelijk dat je hierdoor sneller pijnklachten ervaart, bijvoorbeeld in je rug of je hoofd.
Als je na het lezen van dit artikel denkt dat jouw cortisolwaarde te hoog is, neem dan contact op met je huisarts en vraag om een speekseltest.
Wat kunnen oorzaken zijn van een hoge cortisolwaarde?
Een hoge cortisolwaarde heeft meestal één van deze drie oorzaken:
- Je lichaam maakt zelf te veel cortisol aan.
- Je gebruikt medicijnen die cortisol bevatten.
- Je hebt het syndroom van Cushing
Soms kan er wat meer aan de hand zijn en kan een verhoogde cortisolwaarde komen door:
- een gezwel in een klier onderaan je hersenen
- een gezwel in de bijnier
- een genetisch syndroom
- te veel aanmaak van het adrenocorticotroop hormoon (ACTH). Bijvoorbeeld door een gezwel in je longen of alvleesklier.
Hoe kun je je cortisolwaarde meten?
Heb je het idee dat je cortisolwaarde (te) hoog ligt? Neem dan contact op met je huisarts, die kan je verder helpen bij het onderzoeken van je cortisolwaarde. Er bestaan ook thuistests, waarmee je zelf de waarde van je cortisol kunt meten. Hiermee krijg je inzicht in je hormoonhuishouding. Met een thuistest neem je een speekseltest bij jezelf af. Hierna stuur je jouw speeksel samen met een intake formulier op naar het lab. Daarna krijg je de uitslag teruggestuurd.
Verlaag je cortisolwaarde met deze 7 tips
Vermoed je dat je een te hoge cortisolwaarde hebt, bijvoorbeeld door langdurige stress? Dan hebben wij wat tips voor je.
- Vermijd stress en leer jezelf een fijne anti-stressroutine aan, zodat je altijd tot rust kan komen.
- Neem je rust. Yoga en muziek luisteren zijn bijvoorbeeld effectieve manieren om je lichaam tot rust te laten komen en je cortisolwaarde te verlagen.
- Slaap voldoende, minimaal acht uur per nacht. Korte nacht gehad? Doe dan een dutje.
- Beweeg meer, zo’n drie tot vijf keer per week. Als je sport, komt er dopamine en endorfine vrij. Deze stofjes staan erom bekend dat ze stress kunnen verminderen.
- Eet gezond en gevarieerd. Vooral vitamine C, vitamine B5, foliumzuur, omega-3 vetzuren, eiwitten en gezonde vetten kunnen een gunstige invloed hebben op je cortisolwaarde.
- Verminder je cafeïne- en alcoholgebruik. Die stoffen geven je lichaam minder kans om tot rust te komen.
- Drink zwarte thee. Zwarte thee lijkt een positief effect te hebben op je cortisolwaarde.
Heb je een vraag of wil je persoonlijk advies? Kom dan langs in de dichtstbijzijnde Etos winkel. Wat je vraag ook is, we helpen je verder.
