Oestrogeen: zo houd je het in balans!

Tijdens de puberteit stijgt de oestrogeenspiegel, waardoor de geslachtsorganen veranderen. De borsten, baarmoeder en vagina maken een groei door en de menstruele cyclus komt op gang. Maar oestrogeen is bij nog veel meer lichamelijke processen betrokken. Oestrogeen heeft namelijk verschillende functies, zo kan het onder andere bijdragen aan:

• een mooie, gezonde huid
• sterke botten
• een normale bloeddruk
• een normale cholesterolspiegel 
• goede hersenfuncties
• emotionele balans
• de doorbloeding en vochthuishouding in de vagina
• opbouw van het baarmoederslijmvlies

Oestrogeen speelt gedurende het leven van een vrouw een belangrijke rol in het emotionele welzijn. Het effect van het hormoon oestrogeen kan per vrouw aanzienlijk verschillen. Vrouwen hebben vaker dan mannen last van stemmingswisselingen. Dit komt bij vrouwen met name voor rond de menstruatie, na de zwangerschap en voor of tijdens de overgang. Je kunt je dan geprikkeld, onbegrepen, emotioneel, gestrest of somber voelen.

Oestrogeen heeft verschillende effecten op je hersenen:

• Door oestrogeen neemt de hoeveelheid serotonine in de hersenen toe. De hoeveelheid serotonine in de hersenen beïnvloedt je stemming, slaap, seksueel gedrag, pijn en je eetgedrag.
• Oestrogeen beïnvloedt de productie van endorfinen. Endorfinen werken in de eerste plaats pijnonderdrukkend, maar zorgen ook voor een gevoel van geluk of euforie.
• Oestrogeen beschermt je zenuwen tegen beschadiging.

In het midden van de menstruatiecyclus is er een piek in de hoeveelheid oestrogeen, waardoor de ovulatie plaatsvindt. Daarna vindt er een plotselinge daling plaats in het oestrogeengehalte. De rest van de maand daalt en stijgt het oestrogeenniveau zeer geleidelijk.

Veel vrouwen ervaren voor of tijdens de menstruatie lichamelijk maar ook emotioneel ongemak. De ernst van dit ongemak verschilt sterk per vrouw. Ongeveer 20% ot 40% van de vrouwen heeft weleens last van het premenstrueel syndroom (PMS) in haar leven. Zo’n 3% tot 9% van de vrouwen heeft daarnaast te maken met Premenstrual Dysphoric Disorder (PMDD). Dit wordt beschouwd als een meer ernstige vorm van PMS.

In de maanden of jaren voor de overgang kan je oestrogeenniveau onvoorspelbaar en instabiel zijn. Mede hierdoor ervaart zo’n 10% van de vrouwen al mentale klachten vóór de overgang.

Sommige onderzoeken wijzen uit dat een oestrogeenpleister deze depressieve klachten kan verminderen. Veel vrouwen slikken al extra hormonen om overgangsklachten te verminderen. Het effect hiervan zal per vrouw verschillen, dus overleg altijd met je huisarts wat het beste is voor jou. Extra oestrogeen slikken is namelijk niet altijd zonder risico’s. Het verhoogt bijvoorbeeld de kans op borstkanker.

Als borstkanker in je directe familie voorkomt, worden hormoonsupplementen afgeraden. Het is overigens voor alle vrouwen aan te raden om regelmatig je borsten te controleren, zodat je eventuele afwijkingen op tijd herkent. Lees hier alles over in ons artikel over borstonderzoek bij jezelf.

Dat je oestrogeenniveau soms wat kan schommelen: dat weten we. Maar is het ook mogelijk om een te laag oestrogeengehalte te hebben? En hoe herken je dit? Meestal komt een te laag oestrogeen voor tijdens de overgang, waarbij je veel last hebt van opvliegers en nachtelijke zweetpartijen. Een te laag oestrogeenniveau kan ook voorkomen wanneer je nog niet in de overgang zit. De volgende symptomen kunnen duiden op een te laag oestrogeen:

• continu een hongerig gevoel
• moeilijk zwanger worden
• je niet lekker in je vel voelen
• een overspelbaar humeur
• moeilijk in slaap komen
• je vagina wordt minder vochtig tijdens het vrijen
• jeuk 
• allergieën
• botontkalking 

Een tekort, maar ook een teveel aan oestrogeen, kan gezondheidsproblemen veroorzaken. Zoals hierboven beschreven vervult oestrogeen belangrijke functies. De problemen die je met je oestrogeengehalte kunt ervaren, zijn voor een deel genetisch bepaald, maar vooral je leefstijl heeft hier veel invloed op. Benieuwd hoe je je oestrogeengehalte in balans kunt houden? Wij geven je een aantal tips!

Tip 1: zorg voor een gezond vetpercentage

Voor een gezonde oestrogeenspiegel moet je je vetpercentage in de gaten houden. Oestrogeen kan namelijk een rol spelen in de aanmaak van vet en draagt bij aan het vasthouden van vocht. Als oestrogeen in te grote hoeveelheden door de eierstokken wordt afgescheiden of als de oestrogeenspiegel niet in evenwicht is met het geslachtshormoon progesteron, kan dit tot gewichtstoename leiden. Het aangekomen vet produceert zelf ook weer oestrogeen, waardoor de vetophoping nóg sneller gaat en er nóg meer oestrogeen wordt aangemaakt. Een vicieuze cirkel dus.

Een te laag vetpercentage kan weer een tekort aan oestrogeen veroorzaken. Dit kan onder andere leiden tot het uitblijven van de menstruatie, haaruitval of botontkalking.

Tip 2: eet voldoende vezels, groenten en fruit

Goede voeding is sowieso een belangrijke voorwaarde om gezond te blijven. Maar sommige stoffen uit voeding kun je als vrouw extra goed gebruiken, denk aan plantaardig oestrogeen. Dit noemen we fyto-oestrogenen. Deze komen voor in diverse groenten (zoals asperges, peulvruchten, groene paprika, broccoli), vruchten (appelen en peren) en granen (tarwe).

Plantaardig oestrogeen heeft een veel zwakkere werking dan menselijk oestrogeen, maar het heeft wel positieve eigenschappen. Zo kan het oestrogeenreceptoren blokkeren, waardoor menopauzeklachten mogelijk kunnen worden verlicht. Daarnaast kan het hormoon bijdragen aan het remmen van de productie van enzymen die betrokken zijn bij de groei van kankercellen.

Tip 3: vermijd stress

Stress heeft ook veel invloed op je oestrogeenpeil. Bij langdurige stress kan er meer progesteron worden aangemaakt. Progesteron is een belangrijk hormoon, omdat het de hoeveelheid oestrogeen in je lichaam in evenwicht houdt. Door stress kan de verhouding tussen oestrogeen en progesteron uit balans raken.

Tips 4: kom in beweging

Overgangsklachten en botontkalking hangen sterk samen met je oestrogeenpeil. Het is daarom zaak om met name na je 35ste aan een evenwichtig oestrogeenpeil te werken. Diverse onderzoeken wijzen uit dat vrouwen die voldoende bewegen minder last hebben van de overgang en botontkalking. Daarnaast werkt sport stressverminderend en kan het je helpen bij afvallen.

Tip 5: stop met roken

Vrouwen die roken komen één à twee jaar eerder in de overgang. Een duidelijk teken dus dat roken een ongunstige werking heeft op je oestrogeenpeil. Probeer te stoppen met roken met onze tips.

Tip 6: vermijd bepaalde voeding en dranken

Hieronder vind je een aantal producten die je beter niet te veel kunt consumeren:

• koffie, thee, frisdranken en alcohol
• suiker en producten gemaakt met wit meel
• producten die veel eiwitten bevatten
• producten met conserveringsmiddelen

Houd er rekening mee dat in de overgang de vagina, door de afname van oestrogeen, minder vochtig is tijdens het vrijen. Door de verminderde doorbloeding worden de vaginawand en de schaamlippen kwetsbaarder. Seks kan hierdoor als minder prettig worden ervaren. Door het gebruik van een glijmiddel ontstaat er minder wrijving en kan de seks weer plezieriger worden.