Agorafobie

Agorafobie zorgt voor angst en vermijding in bepaalde situaties. Maar wat zijn precies de symptomen van agorafobie? En wat kun je er zelf tegen doen? In dit artikel vertellen we je alles wat je over agorafobie moet weten. 

Wat is agorafobie?

Met agorafobie wordt angst en vermijdingsgedrag voor bepaalde situaties bedoeld. Het woord komt uit het Grieks en betekent letterlijk 'angst voor het marktplein'. In Nederland wordt het wel aangeduid als ‘pleinvrees’. Typerend voor situaties die bij sommige mensen angst opwekken, is dat er veel mensen bij elkaar zijn. Deze situaties kunnen het gevoel geven dat er niet uit te ontsnappen is. Er zijn veel situaties die deze angst kunnen oproepen, zoals:

• Ver van huis gaan
• In een rij voor de kassa of toonbank staan
• In het openbaar vervoer reizen
• In het vliegtuig zitten
• In de stoel bij de kapper zitten
• In een restaurant zitten

Ongeveer 5% van de volwassenen maakt in zijn of haar leven één of meer perioden met agorafobie door.

Wat zijn de symptomen van agorafobie?

Agorafobie kun je bij jezelf meestal gemakkelijk herkennen aan de volgende symptomen:

• Je raakt gespannen of angstig bij het idee dat je je in een bepaalde situatie moet begeven
• Je vermijdt deze situatie of kunt de situatie alleen met een angstig gevoel doorstaan
• Je kunt je somber voelen door de beperkende invloed die deze angst op je leven heeft
• Je hebt last van paniekaanvallen, vooral in het begin

Agorafobie is bij anderen lastig te herkennen, doordat de situaties die bang maken vaak worden vermeden. Zolang iemand de situatie die hem angstig maakt vermijdt, treedt de angst niet op en is er ogenschijnlijk niets aan de hand. Wat wel kan opvallen, is dat iemand veel situaties uit de weg gaat, of deze alleen samen met iemand anders aandurft.

Hoe ontstaat agorafobie?

Vermijdingsgedrag met paniekaanvallen

Vaak begint agorafobie met paniekaanvallen, waardoor iemand de situatie waarin hij zich angstig voelde, gaat vermijden. Dit wordt vermijdingsgedrag genoemd. Op korte termijn heeft dat een gunstig effect: door het vermijden van de situatie komt er geen paniekaanval. Dit geeft in eerste instantie een gevoel van opluchting. En mensen zijn geneigd om gedrag waar ze zich beter door voelen, te herhalen. De kans is dus groot dat je een bepaalde situatie een volgende keer opnieuw vermijdt, zodat je je niet angstig hoeft te voelen. Door dit gedrag kunnen op lange termijn echter problemen ontstaan.

Door vermijdingsgedrag ervaar je niet meer dat er eigenlijk geen reden is om bang te zijn en dat je de situatie best aan kunt. Je eigen angstige gedachten en vermoedens worden op deze manier steeds bevestigd en je raakt er steeds meer van overtuigd. In ernstige gevallen kan dit ertoe leiden dat je uiteindelijk je huis nauwelijks nog uitkomt.

Vermijdingsgedrag zonder paniekaanvallen

Je kunt ook vermijdingsgedrag krijgen zonder dat er ooit paniekaanvallen zijn geweest. Het idee alleen al dat je angstig zou kunnen worden of je niet goed zou kunnen voelen, kan al genoeg zijn. Dit soort angsten kunnen makkelijk aangeleerd worden door het zien van angst bij anderen. Zo zijn sommige kinderen bijvoorbeeld bang voor dezelfde situaties, waarvan de ouders hebben laten merken dat ze die eng vinden. Veel mensen met agorafobie overschatten het gevaar van bepaalde situaties, bijvoorbeeld bij het reizen met een vliegtuig. Verder kan het feit dat je je ooit onprettig hebt gevoeld in een bepaalde situatie maken dat je die situatie in het vervolg uit de weg gaat.

Naast angst kunnen ook andere gevoelens belangrijk zijn, zoals boosheid of verdriet. Als je je ooit enorm boos hebt gevoeld in een situatie, kan het zijn dat je bang bent dat je een ongecontroleerde woede-uitbarsting krijgt als je je opnieuw in deze situatie begeeft. Dit kan weer zorgen voor vermijdingsgedrag.

Wat kun je zelf aan agorafobie doen?

• Leer ontspannen. Om te leren ontspannen, hoef je niet per se naar een therapeut. Het is heel goed mogelijk om zelf ontspanningsoefeningen aan te leren en toe te passen. Regelmatig oefenen, zeker in het begin, liefst meerdere keren per dag is belangrijk. Dit hoeft niet veel tijd te kosten, een kwartiertje is vaak al voldoende. Als je je op een meer ontspannen manier in de gevreesde situaties begeeft, heeft de angst veel minder kans.
• Doe ademhalingsoefeningen. Niet alleen word je daar rustiger van, maar het kan je ook het gevoel geven dat je zelf weer invloed kan uitoefenen op de situatie, waardoor je je sterker voelt.
• Ga na waar je angstgevoelens mee te maken hebben. Zijn ze reëel? Kloppen de angstige gedachten in je hoofd werkelijk, of kun je er ook anders tegenaan kijken? Door bewust te worden van deze gedachten, lukt het vaak al om ze (voor een deel) te relativeren, waardoor de angst zal afnemen. Zet de nieuwe, relativerende gedachten voor jezelf op papier en draag dit bij je, zodat je er op moeilijke momenten nog eens naar kunt kijken.
• Zeg tegen jezelf: "er is geen gevaar". Blijf tegen jezelf zeggen dat je niet werkelijk in gevaar bent als je in paniek raakt, al voelt het op dat moment anders. Je kunt bijvoorbeeld zachtjes tegen jezelf zeggen “rustig maar, er gebeurt niets” of “je kunt het aan”. Veel mensen hebben er baat bij zichzelf op deze manier gerust te stellen als de angst dreigt toe te slaan.
• Zoek afleiding. Laat je niet meeslepen door de angstige gevoelens of gedachten. Je kunt beter je aandacht richten op de dingen om je heen. Kijk bijvoorbeeld bewust naar andere mensen, hoe zij eruit zien, wat ze aan hebben, enzovoort. Of geef jezelf een opdracht, zoals het terugtellen vanaf duizend in stappen van drie. Omdat je met andere dingen bezig bent, heeft de angst veel minder kans om vat op je te krijgen.
• Bereid je voor op angstige situaties. Dit kun je doen door van tevoren na te denken wat er zou kunnen gebeuren en hoe je dat dan op zou kunnen lossen. Vermijding of snel weggaan uit de situatie is op de duur geen goede oplossing. Ga na wat er zou kunnen gebeuren en hoe je hiermee om zou kunnen gaan. Schrijf mogelijke oplossingen voor jezelf op en neem deze mee. De ervaring leert dat het moeilijk is om helder te blijven denken als je angstig dreigt te worden. Het kan helpen als je dan je eerder bedachte oplossingen er gewoon bij kunt pakken.
• Vermijd juist niet. Het is belangrijk om de situaties die je als bedreigend ervaart, niet te mijden. Probeer zoveel mogelijk de dingen, die je een gevoel van angst of spanning geven, toch te doen. Zo voorkom je dat je steeds verder beperkt raakt in je functioneren.
• Zoek geen uitvlucht in alcohol en drugs. Hoewel het soms lijkt dat deze middelen je rustiger maken, is dat niet echt het geval. Alcohol en drugs versterken juist emoties en daarmee ook de angst. Je lost je probleem er niet mee op, en loopt zelfs het risico er straks een probleem bij te hebben.
• Praat over je gevoelens. Je hoeft je er absoluut niet voor te schamen. Als je er met anderen over praat, merk je dat veel mensen wel eens last hebben gehad van angstgevoelens. Je staat er zeker niet alleen voor.

Wanneer moet je naar de huisarts?

Als je door de angst beperkt wordt in je doen en laten, is het altijd verstandig om naar je huisarts te gaan. Je huisarts zal met jou overleggen wat je in jouw geval het beste kunt doen.

Agorafobie is een goed behandelbare aandoening. Je arts kan je, indien dat mogelijk is, medicatie voorschrijven. Een behandeling met medicijnen moet over het algemeen met een andere behandeling gecombineerd worden. De huisarts kan je doorverwijzen naar een psycholoog of een andere therapeut die ervaring heeft met het behandelen van angstklachten.

Heb je een vraag of wil je persoonlijk advies? Kom dan langs in de dichtstbijzijnde Etos winkel. Wat je vraag ook is, we staan voor je klaar.